Historia sołectwa

Historia

W XIII w. i później pojawiło się wiele dokumentów dotyczących fundacji i wyposażenia klasztoru benedyktynek w Staniątkach, w skład którego wchodziło również Zagórze. Pierwsza w pełni wiarygodna informacja o istnieniu wsi o nazwie Zagore, znalazła się w przywileju biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa i związana była z ugodą miedzy Piotrem, proboszczem Bodzanowa a klasztorem staniąteckim. Przywilej ów został wystawiony w 1281 r. i dotyczył m.in. wsi: Chroście, Podłęże, Słomiróg, Zagórze, Zakrzowiec i Zakrzów.

Ważnym wydarzeniem w historii wsi był początek I wojny światowej. Po odparciu wojsk rosyjskich spod Krakowa, front austriacko-rosyjski zatrzymał się w dniach od 30 listopada do 15 grudnia 1914 r. na linii między Staniątkami, Zagórzem i Suchorabą a Zakrzowem, Słomirogiem i Zabłociem. W klasztorze w Staniątkach kwaterował sztab rosyjski. W dniach od 8 do 15 grudnia trwała zacięta bitwa, która omal nie zrujnowała zespołu klasztornego, a zniszczyła prawie całe Zagórze.

Podczas prowadzonych w latach 2000-2005 prac archeologicznych związanych z budową autostrady, odkryto na tych terenach m.in. pozostałości po wiosce celtyckiej założonej w II-I wieku przed naszą erą. Odkryto tutaj dwa domy i kilka jam zasobowych oraz wiele fragmentów naczyń glinianych.

Położenie

Zagórze leży na południowym skraju centralnej partii zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w mezoregionie Wysoczyzny Wielicko-Gdowskiej. Krajobraz wsi jest bardzo malowniczy. Tworzą go dość wysokie wzniesienia o wysokości względnej od kilkudziesięciu do około stu metrów oraz dzielące je głębokie doliny potoków Samicy i Babicy.

Zabudowania historyczne Zagórza ciągną się w formie ulicówki po południowym zboczu potoku Babica. W jego dolinie rozlewa się staw rybny, należący do dawnego folwarku benedyktynek. Druga ulicówka na zachodnim skraju skarpy potoku Samica powstała dopiero w XIX w. i rozciągnęła się w XX w. przy drodze ze Staniątek do Zabłocia i Suchoraby.

W Zagórzu w bardzo dobrym stanie zachowało się tradycyjne dla tych okolic budownictwo w postaci drewnianych domów, budowanych na zrąb, zwykle szalowanych deskami i płytkami, malowanych w wielu różnych, pastelowych kolorach (niebieski, zielony, biały, różowy, brązowy). Niektóre budynki nie są szalowane, mają odsłonięte bierwiona, a szczeliny między nimi są ogacone i malowane w barwne pasy. Budynki te mają szerokie okapy podparte wysuniętymi na zewnątrz belkami sufitowymi, niektóre z nich na osi posiadają ganki.

Cenną pozostałością dawnego folwarku jest późnobarokowa, murowana kaplica dworska pochodząca z przełomu XVIII i XIX w., stojąca w pobliżu stawu, na południowo-zachodnim skraju założenia folwarcznego.